„Znak obrony Twej Panno Matko prawdziwego Boga przez woyne szweczką calosc miasta tego, któres od niepryaciol pięćkroć obroinela, od ognia y ruiny znaczny ochroniela, przeto na dziękczynienie nas samych w niewolą oddaiemyc, miey prosiemy w opiece. Tuchola.”
Plakietę srebrną z takim napisem złożono najpewniej w 1660 r. przed łaskami słynącym wizerunkiem Matki Boskiej, czczonym w kościele farnym pw. św. Bartłomieja Apostoła w Tucholi.
A w tymże roku mieszkańcy Tucholi mieli za co dziękować. I o co prosić… Na mocy porozumień zawartych w klasztorze cystersów oliwskich dnia 3 maja 1660 r., Rzeczpospolitą i Prusy Królewskie opuściły wojska szwedzkie. Mieszkańcy Tucholi, którzy pozostali przy życiu, pamiętali dobrze okupację szwedzką rozpoczętą w 1655 r. Pamiętali też jak w przeciągu czterech następnych lat wojska Karola X Gustawa pięciokrotnie oblegały mury okalające miasto. I choć według treści plakiety okres wojny skończył się dla Tucholi szczęśliwie dzięki wstawiennictwu Maryi Panny, to prawda była zgoła inna…
Okoliczne osady, karczmy, cała infrastrukturę należało albo odbudować, albo ponownie zasiedlić. Wszystkiemu winne były pobór rekruta na wojnę oraz zaraza, która dotknęła miasto w 1657 r. Podczas jednego z oblężeń Szwedzi mieli zniszczyć także tucholski zamek. W okolicy działali także partyzanci…
Od 1657 r. w tucholskich lasach grasował Michałko i jego banda. Jej przywódca, czeladnik w tucholskim młynie, został zwerbowany do wojska szwedzkiego w 1655 r. Pojmany w 1657 r. przez Polaków w niewolę, zbiegł, powrócił w rodzinne strony i zorganizował własny oddział, który zgodnie z treścią licznych listów miał łupić stacjonujące na Pomorzu oddziały szwedzkie. Dzięki wstawiennictwu Stefana Czarnieckiego "Michalski" miał zostać nawet nobilitowany przez króla Jana Kazimierza.
Prośba o wstawiennictwo Maryi wyrażona na plakiecie także nie pomogła. Nie dość, że Tuchola długo odbudowywała się ze zniszczeń, to w 1685 r. miasto strawił pożar. Do dziś nie wiemy, kto ufundował tablicę wotywną. Mogła to uczynić zarówno Rada Miejska, wszystkie trzy ordynki w imieniu miasta, albo proboszcz kościoła św. Bartłomieja lub co mniej prawdopodobne – któryś z miejskich cechów. Wykonanie plakiety zlecono nie byle komu - gdańskiemu złotnikowi Janowi Pollmanowi. Mistrz ten był już wówczas uznanym artystą, wykonującym prestiżowe zamówienia dla dworu królewskiego, magnatów i kościelnych dostojników w całej Rzeczpospolitej.
Poza tekstem plakieta przedstawia cudowny obraz, który spłonął wraz z kościołem 17 V 1781. Świątynię odbudowano a srebrne wotum pozostawało w niej jeszcze w latach 30. XX w. Jesienią 1939 r. dokonano rozbiórki zniszczonego kościoła przez Niemców. I tu ślad się urywa... Srebrny artefakt w 2002 r. zakupiony został na rynku antykwarycznym do zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu, a stamtąd 18 stycznia 2018 r. powróci na blisko 2,5 miesiąca do Gdańska - miejsca, gdzie został wykonany.
Tucholska plakietka wotywna będzie jednym z bohaterów wystawy „Gdańskie arcydzieła sztuki złotniczej ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu”, którą będzie można zobaczyć od 19 stycznia do 01 kwietnia 2018 r. Na blisko 200 metrach kwadratowych Galerii Palowej będzie można obejrzeć nie tylko luksusowe, kunsztowne i piękne przedmioty użytkowe, ale także poznać bliżej historie ludzi, którzy je wykonali oraz odbiorców dzieł. Historie tych ostatnich są nie mniej ciekawe od historii samych eksponatów.
Zwiedzanie wystawy
Wystawę będzie można zobaczyć od 19 stycznia 2018 r. do 1 kwietnia 2018 r. w Galerii Palowej Ratusza Głównego Miasta Gdańska (ul. Długa 46/47) z wyłączeniem poniedziałków. W pozostałe dni zwiedzanie jest możliwe zgodnie z harmonogramem pracy podanym na stronie Ratusza Głównego Miasta Gdańska [link] oraz od 1 lutego 2018 r. na nowej stronie Muzeum Historycznego Miasta Gdańska: www.muzuemgdansk.pl.
Do zwiedzania wystawy i Galerii Palowej uprawnia osobny bilet w cenie 6 złotych (normalny) i 3 złotych (ulgowy). Koszt zwiedzania Ratusza Głównego Miasta jest rozliczany na podstawie osobnego biletu.
Zakup katalog wystawy
Do sprzedaży trafi także 200-stronnicowy katalog autorstwa kuratorów wystawy: Anny Frąckowskiej (MHMG) i Dariusza Nowackiego (Zamek Królewski na Wawelu). Zawiera on eseje o burzliwych losach sreber gdańskich oraz o gdańskich skarbach (nie tylko złotniczych) w zbiorach wawelskich i szczegółowe opisy prezentowanych na ekspozycji zabytków. Został bogato ilustrowany współczesnymi i historycznymi zdjęciami. Koszt publikacji zostanie określony po otrzymaniu publikacji.
