W piątek, 2 września 2022 r., w Muzeum Gdańska została otwarta wystawa, poświęcona losom mieszkańców Wolnego Miasta Gdańska, którzy po 1945 roku pozostali w mieście. Wystawa „Wolę o tym nie mówić”. Tożsamość gdańszczan a powojenna rzeczywistość" to także opowieść o pamięci – tej obowiązującej, kanonicznej, państwowej i tej czasem nieznanej, lokalnej lub po prostu bardzo trudnej do akceptacji.
Bohaterska obrona Westerplatte i Poczty Polskiej w Gdańsku należy do polskiego kanonu opowieści o II wojnie światowej. Mniej znana jest martyrologia Polaków – obywateli Wolnego Miasta Gdańska, włączonego wraz z wybuchem wojny do III Rzeszy. Poza głównym nurtem opowieści o XX wieku znajduje się doświadczenie zwykłych gdańszczan, zarówno Polaków, Kaszubów i Niemców w przełomowym 1945 roku oraz czasach powojennych. Jest to okres, kiedy nie tylko dokonały się zmiany administracyjne, wymiana ludności, ale też czas kiedy pozostali w mieście gdańszczanie wraz z przybyszami z Polski centralnej i dawnych województw wschodnich II Rzeczpospolitej stworzyli nowy Gdańsk.
Jedyny słuszny kanon pamięci i doświadczeń?
- Wystawa podkreśla wyjątkowość doświadczenia gdańszczan u schyłku wojny oraz po przejęciu miasta przez polską administrację. Mieszkańcy, którzy pozostali w mieście – Polacy, Kaszubi czy Niemcy znaleźli się w trudnej sytuacji. – mówi Waldemar Ossowski, dyrektor Muzeum Gdańska.
Często brak dobrej znajomości języka polskiego, odróżniające się imiona czy nazwiska od nowo przybyłych osadników z odległych części Polski czy sam fakt zamieszkania niegdyś w zdominowanym przez Niemców mieście były przyczyną niejednokrotnie szykan czy dyskryminacji.
- To niesprawiedliwe doświadczenie do dziś nie jest łatwe do zaakceptowania i tym bardziej bolesne, że mimo szerokiej wówczas skali, nadal pozostaje nieznane i skrywane. Cały czas funkcjonuje poza głównym obiegiem informacji i pamięci o tym, co działo się w mieście u schyłku wojny i tuż po jej zakończeniu. O tym również opowiada wystawa „Wolę o tym nie mówić”- dodaje Ossowski.
Artystyczna interpretacja
Historyczny wielogłos gdańskiego doświadczenia nadal wiąże się z silnymi emocjami: począwszy od dumy, a skończywszy na wstydzie lub wyparciu. Chcąc je oddać choć w pewnym stopniu kuratorzy wystawy zaprosili do współpracy artystki i projektantów, którzy nadali opowieści formę łączącą dokumenty, eksponaty, w tym rodzinne pamiątki i różne odsłony sztuki współczesnej.
Nie tylko wystawa
Wystawa „Wolę o tym nie mówić” otwarta będzie dla zwiedzających od 3 września 2022 r. do 7 maja 2023 r. Przez cały okres trwania ekspozycji można wziąć w wydarzeniach jej towarzyszących: oprowadzaniach kuratorskich, warsztatach dotyczących historii mówionej, promocji książki „Głos przeszłości” Paula Thompsona i Joanny Bornat czy premiery gry planszowej rozgrywającej się w realiach Gdańska pierwszej połowy XX wieku.
Informacje o wystawie
Wernisaż: 2 września godz. 17.00, wstęp wolny
Otwarta dla zwiedzających: 3 września 2022 - 7 maja 2023
Gdzie: Galeria Palowa w Ratuszu Głównego Miasta, ul. Długa 46, Gdańsk
Wstęp: bilety wstępu oraz godziny otwarcia muzeum na stronie muzeumgdansk.pl
Kuratorzy: Mateusz Jasik, dr Andrzej Hoja, Anna Czarnota (Muzeum Gdańska), Magdalena Jaszcza (kurator zewnętrzny)
Projektanci: Agata Cieśnik, Zuzanna Dolega, Michał Jeziorski
Wydarzenia towarzyszące
Oprowadzania kuratorskie po wystawie
Każde z oprowadzań to możliwość spotkania z kuratoriami wystawy oraz poznania opowieści o wystawie bezpośrednio od ich twórców. Podzielą się oni nie tylko wiedzą o tym, co na niej widać, ale i informacjami jak wystawa powstawała.
Kiedy?
- 23.10 - godz. 13.00, spotkanie z kuratorem dr Andrzejem Hoją, obowiązują zapisy. Kliknij w link, by przejść na stronę zapisów.
- 19.11 - godz. 11.00, oprowadzać będzie kurator Mateusz Jasik.
Wstęp wolny. Bezpłatny bilet do pobrania w kasie Ratusza przed zwiedzaniem. - 10.12 - godz. 11.00, spotkanie z kuratorką Magdaleną Jaszczą.
Gdzie: Galeria Palowa w Ratuszu Głównego Miasta, ul. Długa 46
Liczba miejsc: ograniczona, obowiązują zapisy on-line
Cykl warsztatów: Historia mówiona – doskonalenie praktyki w nagraniach biograficznych
Warsztaty dla gdańskich (trójmiejskich) archiwistów społecznych i osób nagrywających relacje biograficzne, notacje bądź wspomnienia. Warsztaty współorganizowane przez Centrum Archiwistyki Społecznej.
Kiedy: 13 września – 6 października 2022 (5 spotkań warsztatowych)
Gdzie: Muzeum Bursztynu, ul. Wielkie Młyny 16
Liczba miejsc: ograniczona, obowiązują zapisy on-line, warsztaty skierowane do osób doświadczonych w nagrywaniu.
Program warsztatów i link do zapisów (prowadzone do 9 września): https://forms.gle/LzeNVMJuM9xUGvcy8
Osoby bez doświadczenia zapraszamy na warsztaty, które odbędą się w marcu/kwietniu 2023 r.
Kanony pamięci. Gdańskie “Głosy przeszłości”
Spotkanie – dyskusja wokół nowej wystawy czasowej Muzeum Gdańska pt. „Wolę o tym nie mówić. Tożsamość gdańszczan a powojenna rzeczywistość” oraz wydanego w ubiegłym roku pierwszego polskiego tłumaczenia książki „Głos przeszłości” Paula Thompsona i Joanny Bornat - jednej z najbardziej wpływowych i inspirujących książek dotyczących historii mówionej.
Kiedy: 20 września 2022, g. 17.00
Gdzie: Ratusz Głównego Miasta Gdańska, ul. Długa 46
Prowadzenie: Adriana Kapała (Centrum Archiwistyki Społecznej)
Lekcja muzealna
„Tożsamość gdańszczan a powojenna rzeczywistość.”
Lekcja muzealna realizowana w oparciu o wystawę „Wolę o tym nie mówić” dotycząca historii Gdańska w przełomowych latach II wojny światowej i okresie powojennym. Podczas zajęć poruszane są zagadnienia związane z losem tutejszych Polaków, Niemców i Kaszubów, w kontekście ich osobistych wyborów lub braku wyboru. Z uczestnikami rozmawiamy też o tym jak działa pamięć i jakie są sposoby na odkrywanie i budowanie własnej tożsamości.
Kiedy: listopad 2022 r. – kwiecień 2023 r.
Gdzie: Ratusz Głównego Miasta, ul. Długa 46
Dla kogo: szkoły ponadpodstawowe
Kontakt: m.jasik@muzeumgdansk.pl
Premiera towarzyskiej gry historycznej osadzonej w realiach Wolnego Miasta Gdańska
Udział w rozgrywce pozwoli uczestnikom na ciekawą rywalizację polegającą na zbieraniu zasobów oraz podejmowaniu nieraz trudnych i zawsze ryzykownych decyzji. Osadzenie gry w realiach II Wolnego Miasta Gdańska i II wojny światowej w naszym mieście sprawi, że będzie to interesująca propozycja nie tylko dla miłośników „planszówek”, ale i wszystkich pasjonatów lokalnej historii.
Kiedy: maj 2023
Gdzie: Ratusz Głównego Miasta
Wstęp: wolny, premierowe rozgrywki będą wymagały wcześniejszego zgłoszenia
Cykl warsztatów: Historia mówiona dla każdego.
Warsztaty dla osób, które chciałyby nagrywać relacje i wspomnienia. W trakcie 5 spotkań warsztatowych uczestnicy znajdą odpowiedzi na pytania: jak zacząć przygodą z historią mówioną, jak przygotować się do wywiadu i jak go przeprowadzić; co zrobić z nagraniem i jak przygotować je do archiwizacji oraz jakie projekty możemy realizować nagrywając naszych rozmówców?
Kiedy: marzec-kwiecień 2023 (5 spotkań warsztatowych)
Gdzie: Muzeum Bursztynu, ul. Wielkie Młyny 16
Liczba miejsc: ograniczona, obowiązują zapisy on-line.
Audioprzewodnik
Zwiedzając wystawę, możesz skorzystać z audioprzewodnika. Są dwa sposoby, aby z niego skorzystać:
- Jeśli masz telefon z dostępem do Internetu: na głównych drzwiach prowadzących do Galerii Palowej umieściliśmy tabliczkę z kodem QR. Zeskanuj go swoim telefonem, aby uruchomić nagranie.
- Jeśli nie masz dostępu do Internetu: w kasie muzeum możesz nieodpłatnie wypożyczyć odtwarzacz ze słuchawkami.
Dostępność wystawy
Wystawa znajduje się na parterze Ratusza Głównego Miasta. Zajmuje cztery sale wystawowe. Galeria Palowa jest w pełni przystosowana do potrzeb osób poruszających się na wózkach. Nie ma progów, przejścia są szerokie, a tuż przy Galerii znajduje się dostępna toaleta.
