Motto: (…) Ja sam nie liczę się! Prosiłem tylko o zrozumienie, że nie ma ważniejszych spraw, jak należyte zachowanie pamięci o losie zamordowanych (…) około 4000 gdańskich Polaków.
Brunon Zwarra, Wspomnienia gdańskiego bówki, t. 5, wydanie I, s 173.
Z okazji 80 rocznicy wybuchu II wojny światowej Muzeum Gdańska przygotowało wystawę „Gdańszczanie 1939”. Tytuł to nawiązanie do powieści Brunona Zwarry, kronikarza losu Polaków z Wolnego Miasta Gdańska, który zmarł w ubiegłym roku i pozostawił dorobek literacki opisujący losy i historie Gdańszczan przed i po wybuchu II wojny światowej.
Pomysł na wystawę oparto na dwóch świadectwach historycznych – właśnie Brunona Zwarry autora książek o historii Gdańska i więźnia niemieckich obozów koncentracyjnych, oraz Ksawerego Pruszyńskiego, dziennikarza i reportażysty, który w 1932 r. odbył podróż do Wolnego Miasta Gdańska. Owocem jego podróży była książka, opisująca sytuację w ówczesnym Gdańsku, którą można zobaczyć na wystawie.
Wystawa pokazuje jak przewidywania Pruszyńskiego, sformułowane jeszcze przed objęciem władzy w Wolnym Mieście Gdańsku przez NSDAP, zamieniły się w tragedię, której uczestnikiem i dokumentalistą stał się Brunon Zwarra.
Na wystawie zobaczymy również maszynę do pisania należącą do Brunona Zwarry, na której napisał swoje książki o losach Polaków. „Gdańszczanie 1939” są hołdem dla jego osoby i podziękowaniem za pracę na rzecz tożsamości współczesnych gdańszczan i gdańszczanek.
Wystawa to także opowieść o walce Gdańszczan-Polaków o Polskę, osobistemu poświęceniu w imię ojczyzny ponad własne życie i w końcu walce o godność i pamięć następnych pokoleń.
Świadectwem tego jest ponad 100 obiektów zaprezentowanych na wystawie pochodzących z muzeów i od prywatnych kolekcjonerów. Oprócz maszyny do pisania Brunona Zwarry można na niej zobaczyć m.in. mundur Majora Henryka Sucharskiego – dowódcy Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, pamiątki po księdzu Jerzym Majewskim – duszpasterzu gdańskich Polaków, który zginął w obozie Dachau w 1942 r., sztandar szkoły polskiej w Ełganowie – symbol polskiej obecności na terenach wiejskich Wolnego Miasta Gdańska czy notatnik Henryka Wieczorkiewicza, dziennikarza zamordowanego w Stutthofie, który zdążył przed aresztowaniem opisać pierwsze dni wojny.
Partnerami wystawy „Gdańszczanie 1939” są Muzeum Stutthof i Towarzystwo Przyjaciół Gdańska. Ponadto eksponatów użyczyło Archiwum Państwowe w Gdańsku, Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, Gmina Trąbki Wielkie, Muzeum Sopotu, Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, PAN Biblioteka Gdańska oraz osoby prywatne: Marek Adamkowicz, Jan Daniluk, Sebastian Draga, Mariusz Kowalski, Jakub Kowalski, Piotr Mazurek, Jolanta i Roman Sikorowscy i inni.
Kuratorzy: Marek Adamkowicz oraz dr Jan Daniluk
